Skip to main content

ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ: ΟΡΙΣΜΟΙ - ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ - ΚΛΑΔΟΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 1: ΟΡΙΣΜΟΙ - ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ - ΚΛΑΔΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΑΘΗΝΑ Ν. ΜΑΛΑΠΑΝΗ
htto://www.acwa.info


Η λέξη «ψυχολογία» είναι σύνθετη και ετυμολογείται από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις «ψυχή» και «λόγος». Κυριολεκτικά, λοιπόν, σημαίνει «μελέτη της ψυχής». Ωστόσο, πρέπει να διευκρινιστεί πως η έννοια της λέξης "ψυχή" στην λέξη "Ψυχολογία" είναι διαφορετική από την θρησκευτική έννοια της λέξης. Η ψυχολογία ως επιστήμη δεν ασχολείται με το θείο, με το μεταφυσικό, με την ψυχή και δεν έχει καμία σχέση με την θρησκεία.
Η Ψυχολογία ορίζεται ως η ακαδημαϊκή και εφαρμοσμένη επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη της σκέψης και της συμπεριφοράς, καθώς και με τις λειτουργίες που σχετίζονται με την συμπεριφορά. Η Ψυχολογία έχει ως άμεσο στόχο την κατανόηση της συμπεριφοράς των ανθρώπων τόσο ως άτομα, όσο και ως ομάδες και ως μέλη συστημάτων, προσπαθώντας και να εξάγει γενικές αρχές αλλά και να ερμηνεύσει ειδικές περιπτώσεις, με τελικό στόχο να ωφελήσει την ζωή του ανθρώπου στο σύνολό της, και κατ' επέκταση την κοινωνία. Γι’ αυτό και αποτελεί μια ανθρωπιστική επιστήμη.
Οι ψυχολόγοι ερευνούν τα ψυχικά φαινόμενα και άλλες λειτουργίες που σχετίζονται με αυτά. Για παράδειγμα, ερευνώνται θέματα όπως οι διεργασίες του νου, το συναίσθημα, η ανάλυση της συμπεριφοράς, η προσωπικότητα, τα κίνητρα, οι διαπροσωπικές σχέσεις, η σεξουαλικότητα, η ταυτότητα φύλου, η νοημοσύνη, η μάθηση, η ανάπτυξη, ο εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα σε σχέση με τις νοητικές διεργασίες και τη συμπεριφορά (το νευρικό σύστημα αποτελεί την έδρα ψυχικών λειτουργιών), η φαινομενολογία, η ψυχοπαθολογία και η αποκλίνουσα συμπεριφορά, η ψυχοσωματική, η ψυχική ανθεκτικότητα, η συμπεριφορά σε σχέση με την κοινωνία και συστήματα, όπως το σχολικό, το εργασιακό, το οικογενειακό, το φυσικό περιβάλλον και ο πολιτισμός, καθώς και διεργασίες ομάδας, όπως η κοινωνική ταυτότητα, οι διακρίσεις, ο ρατσισμός και το σύστημα πεποιθήσεων (στάσεις, αξίες, ιδεολογία). Οι ψυχολόγοι προσπαθούν επίσης να εξετάσουν το ασυνείδητο, από διάφορες προσεγγίσεις. Στην προσπάθεια διερεύνησης του ασυνειδήτου, έχει εστιάσει κυρίως η Ψυχολογία του Βάθους, όπως για παράδειγμα, η ψυχαναλυτική προσέγγιση. Η επιστήμη της Ψυχολογίας έχει περιγραφεί ως ένα «κομβικό σημείο της επιστήμης», με τα ψυχολογικά ευρήματα να συνδέουν τις έρευνες και τις προοπτικές από διάφορες επιστήμες, όπως τη Φιλοσοφία, την Παιδαγωγική, την Κοινωνιολογία, την Κοινωνική Ανθρωπολογία, την Βιολογία, τις Νευροεπιστήμες, την Γνωσιακή Επιστήμη, την Πληροφορική και την τεχνητή νοημοσύνη.
Οι ρίζες της ψυχολογίας διαφέρουν σημαντικά από τις σύγχρονες αντιλήψεις του πεδίου. Η σύγχρονη ψυχολογία ενδιαφέρεται για ένα τεράστιο φάσμα θεμάτων, εξετάζοντας την ανθρώπινη συμπεριφορά και την ψυχική διαδικασία από το νευρικό επίπεδο έως το πολιτιστικό επίπεδο. Οι ψυχολόγοι μελετούν ανθρώπινα ζητήματα που ξεκινούν πριν από τη γέννηση και συνεχίζουν μέχρι τον θάνατο.
Οι αρχαίοι προσπαθούσαν να εξηγήσουν τα όνειρα, την ψυχική ασθένεια, τα συναισθήματα και τις φαντασιώσεις. Αξιοσημείωτες είναι οι θεωρίες του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη σχετικά με την ψυχή και την καλλιέργειά της. Ενδεχομένως από τότε να τέθηκαν τα θεμέλια της επιστήμης της Ψυχολογίας. Εντούτοις, η επίσημη δημιουργίας της Ψυχολογίας ως επιστήμης τοποθετείται χρονικά τον 19ο αι.
Είναι κοινή πρακτική στις μέρες μας να ορίζουμε ως έναρξη της ιστορίας της ψυχολογίας το σημείο κατά το οποίο η ψυχολογία έγινε ανεξάρτητη επιστήμη. Αυτή όμως, η τελευταία προσέγγιση δεν είναι ικανοποιητική για δύο λόγους:
α) αγνοεί την τεράστια φιλοσοφική κληρονομιά που διαμόρφωσε την ψυχολογία στον τύπο της επιστήμης που τελικά έγινε και
β) παραλείπει σημαντικές πλευρές της ψυχολογίας που είναι εκτός του χώρου της επιστήμης. Αν και αληθεύει ότι από το 19ο αιώνα η ψυχολογία, σε μεγάλο βαθμό, έχει ενστερνισθεί την επιστημονική μέθοδο, πολλοί εξαιρετικά σημαντικοί ψυχολόγοι δεν ένιωθαν υποχρεωμένοι να ακολουθήσουν τις επιταγές της επιστημονικής μεθόδου. Το έργο τους δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Πρώτος ο φιλόσοφος Gockel (1547-1628) εισήγαγε τον όρο "Ψυχολογία". Η οριοθέτηση της επιστημονικής εμφάνισης της Ψυχολογίας, ήταν το 1879, τότε που ο Wilhelm Wundt, ίδρυσε το πρώτο πειραματικό εργαστήριο Ψυχολογίας στην Λειψία. Το έργο του τότε, εστιάστηκε στην περιγραφή των δομών που συνθέτουν το μυαλό. Η πίστη του Wundt στην ψυχολογία, ήταν τόσο ισχυρή, ώστε υποστήριζε ότι ειδικά εκπαιδευμένοι επαγγελματίες, θα μπορούσαν να προσδιορίσουν με ακρίβεια τις ψυχικές διεργασίες που συνδέονται με τα συναισθήματα, τις αισθήσεις και τις σκέψεις των ανθρώπων.
Από τον 19ο αιώνα και μετά, διατυπώθηκαν πολλές κατευθύνσεις, επιστημονικές πτυχές και ρεύματα της Ψυχολογίας, που την γαλούχησαν και την ανέδειξαν ως την κορυφαία επιστήμη που ασχολείται με την ψυχή και γενικότερα τη ζωή του ανθρώπου. Μίας οντότητας, τόσο περίπλοκης και απρόβλεπτης που η επιστήμη της Ψυχολογίας, προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει σε κάθε πτυχή της.
Για να γίνει ακόμα πιο κατανοητή η έννοια της Ψυχολογίας και να μην υπάρχει ασάφεια, παραθέτουμε συγκεκριμένους ορισμούς της, όπως αποτυπώνονται από διεθνείς οργανισμούς:
APA (American Psychological Association)
"Η επιστημονική μελέτη της συμπεριφοράς των ατόμων και των ψυχικών διεργασιών τους".
BPS (British Psychological Society)
" Η Ψυχολογία είναι η επιστημονική μελέτη των ανθρώπων, του νου και της συμπεριφοράς. Είναι τόσο ένας ακμάζων ακαδημαϊκός τομέας και μία επαγγελματική πρακτική ζωτικής σημασίας".
EFPA (European Federation of Psychologists' Associations)
" Η Ψυχολογία είναι η επιστήμη που ερευνά τις ψυχικές λειτουργίες του ανθρώπου με σκοπό την κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς τόσο στο βιολογικό της υπόβαθρο όσο και στις κοινωνικές της αλληλεπιδράσεις, την μελέτη των γενεσιουργών αιτιών της και την εξεύρεση μεθόδων και τεχνικών παρέμβασης με στόχο την τροποποίηση της σε ανθρωπιστική κατεύθυνση" ( EFPA, 2001).
Η Ψυχολογία είναι ένα τόσο εφαρμοσμένο όσο και ακαδημαϊκό πλαίσιο που μελετά τον ανθρώπινο νου και τη συμπεριφορά. Η έρευνα στην ψυχολογία προσπαθεί να κατανοήσει και να εξηγήσει πώς σκεφτόμαστε, αντιδρούμε και αισθανόμαστε. Όπως οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ήδη συνειδητοποιήσει, ένα μεγάλο μέρος της ψυχολογίας είναι αφιερωμένο στη διάγνωση και τη θεραπεία των ψυχικών προβλημάτων υγείας, αλλά αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, όταν πρόκειται για τις εφαρμογές της. Συμπληρωματικά με την ψυχική υγεία, η ψυχολογία μπορεί να εφαρμοστεί σε μια ποικιλία θεμάτων που επαφίενται στην υγεία και την καθημερινή ζωή μας όπως στην ενίσχυση των τρόπων ζωής μας, στην αυτοβοήθεια, στην εργονομία, στα κίνητρα, στην παραγωγικότητα και πολλά άλλα.

Η Ψυχολογία είναι επιστήμη, καθώς αξιοποιεί την επιστημονική μέθοδο, και κατηγοριοποιείται συνήθως στις κοινωνικές επιστήμες, ενώ πολλές διαδεδομένες εφαρμογές της (όπως η κλινική Ψυχολογία ή η συμβουλευτική Ψυχολογία), την κατατάσσουν συχνά και στις επιστήμες υγείας. Στην ψυχολογική έρευνα, συμπεριλαμβάνεται η παρατήρηση, το πείραμα, η εξέταση και η ανάλυση, με σκοπό την διερεύνηση των βιολογικών, γνωστικών, συναισθηματικών, προσωπικών και κοινωνικών διεργασιών ή ερεθισμάτων που βρίσκονται κάτω από την συμπεριφορά των ανθρώπων ή των ζώων.
Αξιοποιώντας την επιστημονική μέθοδο κατά τον εμπειρικό έλεγχο, η Ψυχολογία επιδιώκει την αντικειμενικότητα, την αξιοπιστία και την εγκυρότητα των θεωριών της, χαρακτηριστικά που επιδιώκει κάθε εμπειρική επιστήμη, όπως για παράδειγμα οι θετικές επιστήμες. Στο πλαίσιο της ψυχολογικής έρευνας, διενεργούνται ποιοτικές και κυρίως ποσοτικές μελέτες, όπως συναφειακές έρευνες, πειραματικές μελέτες, μελέτες πεδίου και μελέτες περίπτωσης. Ωστόσο, αναγνωρίζεται η ιδιαιτερότητα του αντικειμένου μελέτης της Ψυχολογίας, η ανθρώπινη συμπεριφορά, η οποία είναι προϊόν πολυπαραγοντικών αλληλεπιδράσεων διαφόρων και πολυδιάστατων μεταβλητών. Στις περισσότερες περιπτώσεις ερευνών, αξιοποιείται η ποσοτική ανάλυση των δεδομένων με την περιγραφική ή επαγωγική (επαγωγή: από το ειδικό καταλήγουμε στο γενικό, σε γενικά συμπεράσματα/γενίκευση) στατιστική ανάλυση.
Η ψυχολογική πρακτική περιλαμβάνει την εφαρμογή της ψυχολογικής γνώσης για την κατανόηση και την αντιμετώπιση της γνωστικής και συναισθηματικής δυσλειτουργίας (προβλήματα ψυχικής υγείας και ψυχικές διαταραχές, ψυχοσωματικά νοσήματα, ψυχοκοινωνικά προβλήματα, μαθησιακές δυσκολίες, αναπτυξιακές διαταραχές), της σωματικής δυσλειτουργίας (αναπηρίες, νευροεκφυλιστικές παθήσεις, αυτοάνοσα νοσήματα, προβλήματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας), καθώς και της κοινωνικής δυσλειτουργίας (κοινωνικές συγκρούσεις, κοινωνικές ανισότητες, διακρίσεις, φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού, εγκληματικότητα), για την κατανόηση και την ενίσχυση της συμπεριφοράς σε διάφορα πλαίσια (π.χ. το σχολείο, η εργασία, το δικαστήριο, τα αθλήματα), καθώς και για την βελτίωση της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου με τα υπολογιστικά συστήματα. Με πολλούς τρόπους η ψυχολογία τελικά στοχεύει να ωφελήσει την ζωή του ανθρώπου και την κοινωνία.

Δομισμός
Ο Γερμανός ιατρός Βίλχελμ Βουντ πιστώθηκε την πρώτη εφαρμογή της ψυχολογίας μέσα σε ένα ψυχολογικό εργαστήριο και γι' αυτό έμεινε γνωστός ως ο «πατέρας της πειραματικής Ψυχολογίας». Ίδρυσε το πρώτο ψυχολογικό εργαστήριο, στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, το 1879. Ο Βουντ επικεντρώθηκε στη «διάσπαση» των ψυχικών διεργασιών σε πιο βασικά συστατικά, διαδικασία που δικαιολογείται εν μέρει από μια αναλογία με πρόσφατες (τότε) εξελίξεις στη Χημεία, και την επιτυχή της διερεύνηση της δομής της ύλης μέσω «διάσπασής» της σε στοιχειώδη σωματίδια, όπως τα άτομα (εκείνη την εποχή ήταν τα πλέον στοιχειώδη σωματίδια). Παρόλο που ίδιος ο Βουντ δεν ήταν δομιστής, ο μαθητής του Έντουαρντ Τίτσινερ (Edward Titchener), μια μεγάλη μορφή της πρώιμης αμερικανικής Ψυχολογίας, ήταν ένας δομικός στοχαστής, αντίθετος στις λειτουργιστικές προσεγγίσεις.

Λειτουργισμός
Ο λειτουργισμός σχηματίστηκε ως μια αντίδραση στις θεωρίες της δομιστικής σχολής σκέψης και ήταν βαριά επηρεασμένος από το έργο του Αμερικανού φιλοσόφου, επιστήμονα και ψυχολόγου Γουΐλιαμ Τζέιμς (William James). Ο Τζέιμς ένιωθε ότι η Ψυχολογία πρέπει να έχει πρακτική αξία και ότι οι ψυχολόγοι έπρεπε να βρουν πώς λειτουργεί το μυαλό για το καλό ενός ανθρώπου. Στο βιβλίο του, Principles of Psychology (Αρχές ψυχολογίας (Γουΐλιαμ Τζέιμς), που εκδόθηκε το 1890, οδήγησε στα θεμέλια πολλών από τις ερωτήσεις που εξερευνούσαν οι ψυχολόγοι στα επόμενα χρόνια. Αρχίζοντας από τη δεκαετία του 1950, οι πειραματικές τεχνικές που τέθηκαν θα επαναλαμβάνονταν ως πειραματική Ψυχολογία και έγιναν με αυξανόμενο γνωσιακό ενδιαφέρον, για τις πληροφορίες και την επεξεργασία τους, δομώντας ένα μέρος της ευρύτερης γνωσιακής επιστήμης.

Ψυχανάλυση
Από τη δεκαετία του 1890 , ο Αυστριακός ιατρός Σίγκμουντ Φρόιντ (Sigmund Freud) ανέπτυξε την «Ψυχανάλυση». Συστηματοποίησε ένα σύνολο θεωριών πάνω στην ανθρώπινη συμπεριφορά και ανάπτυξη και διαμόρφωσε μια μορφή ψυχοθεραπείας, την ψυχανάλυση, για τη θεραπεία ψυχικών διαταραχών. Η ψυχαναλυτική θεωρία του Φρόιντ βασίστηκε τις ερμηνευτικές μεθόδους, στην ενδοσκόπηση και σε κλινικές παρατηρήσεις. Έγινε πολύ καλά γνωστός, επειδή μίλησε πλατιά για θέματα-ταμπού της εποχής του, όπως η σεξουαλικότητα, η καταστολή και το ασυνείδητο μυαλό ως γενικές πτυχές της ψυχολογικής εξέλιξης. Αυτά τα θέματα θεωρούνταν ευρύτατα ως θέματα ταμπού, στην εποχή του (τουλάχιστον). Ο Φρόιντ αποτέλεσε τον καταλύτη για την ανοικτή συζήτηση των θεμάτων αυτών στην «ευγενική» κοινωνία. Κλινικά, ο Φρόιντ βοήθησε με το να καινοτομήσει με τη μέθοδο του «ελεύθερου συνειρμού» και έδειξε ένα θεραπευτικό ενδιαφέρον για την ερμηνεία των ονείρων.

Συμπεριφορισμός
Ο συμπεριφορισμός είναι ένα από τα κύρια ρεύματα της ψυχολογίας. Υπάρχουν διαφορετικές μορφές συμπεριφορισμού, οι πιο γνωστές εκ των οποίων είναι ο μεθοδολογικός και ο θεμελιώδης συμπεριφορισμός.
Μεθοδολογικός Συμπεριφορισμός
Ο Μεθοδολογικός Συμπεριφορισμός, θεμελιωτής του οποίου υπήρξε ο Τζον Γουάτσον (ψυχολόγος), αποτελεί μια πρώιμη μορφή του ρεύματος, με σημαντικές συνεισφορές, αλλά και πολλούς περιορισμούς. Σύμφωνα με την οπτική αυτή, αντικείμενο επιστημονικής ανάλυσης θα έπρεπε να είναι μόνο η δημόσια παρατηρήσιμη δραστηριότητα των ατόμων. Έτσι, ο μεθοδολογικός συμπεριφορισμός παραμέλησε συστηματικά τόσο τη βιολογική πλευρά των ατόμων όσο και την ιδιωτικά παρατηρούμενη λειτουργία του. Αυτό συνέβη, όπως καταδεικνύει το όνομα της προσέγγισης αυτής, για μεθοδολογικούς σκοπούς, καθώς μόνο οι δημόσια παρατηρήσιμες συμπεριφορές θα μπορούσαν να εξεταστούν "αντικειμενικά".
Θεμελιώδης Συμπεριφορισμός
Οι περιορισμοί του μεθοδολογικού συμπεριφορισμού οδήγησαν στην ανάπτυξη μιας νέας οπτικής από τον Μπ. Φ. Σκίνερ που ονομάστηκε θεμελιώδης συμπεριφορισμός (radical behaviorism). Μια από τις βασικές επιδιώξεις του Σκίνερ ήταν η ερμηνεία της ιδιωτικά παρατηρούμενης δραστηριότητας των ατόμων μέσα από στέρεα θεμελιωμένες επιστημονικές αρχές. Τα κύρια χαρακτηριστικά του Θεμελιώδους Συμπεριφορισμού είναι η δέσμευση στον Πραγματισμό και τη Φυσική Επιλογή, η μελέτη ολόκληρου του φάσματος της δραστηριότητας (ή συμπεριφοράς) του ατόμου και η άρνηση της ουσιαστικοποίησης (ή ουσιοποίησης) και του γνωστικισμού.

ΚΛΑΔΟΙ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
Γνωστική (ή Γνωσιακή) Ψυχολογία
Η Γνωστική Ψυχολογία είναι ο κλάδος της Ψυχολογίας που προσπαθεί να ερμηνεύσει τις ανθρώπινες νοητικές διεργασίες, υποστηρίζοντας ότι έτσι μπορεί να εξηγηθεί η συμπεριφορά του ατόμου. Μελετά τις εσωτερικές νοητικές λειτουργίες όπως η αντίληψη, η προσοχή, η μνήμη, η σκέψη, η γλώσσα κ.ά., οι οποίες είναι υπεύθυνες για την απόκτηση, την αναπαράσταση, την αποθήκευση και τη χρήση της γνώσης.
Η γνωσιακή επιστήμη (cognitive science) είναι το διεπιστημονικό πεδίο / αντικείμενο που ασχολείται με τη μελέτη του νου και των διαδικασιών του. Εξετάζει τη φύση και τις λειτουργίες της νόησης. Μελετά τη νοημοσύνη και τη συμπεριφορά, με εστίαση στο πώς το νευρικό σύστημα αναπαριστά, επεξεργάζεται και μετασχηματίζει τις πληροφορίες. Αντλεί γνώσεις και ερευνητική μεθοδολογία από τις γνωστικές νευροεπιστήμες, τη γνωστική ψυχολογία, την τεχνητή νοημοσύνη, τη γλωσσολογία, τη φιλοσοφία του νου και την ανθρωπολογία. Η έρευνα στη γνωσιακή επιστήμη εστιάζεται κυρίως στη μελέτη της αντίληψης, της προσοχής, της νόησης, της δράσης, της γλώσσας, της μνήμης, της αιτιολόγησης, της μάθησης, της γνωστικής ανάπτυξης και του συναισθήματος.
Διαπολιτισμική Ψυχολογία
Η Διαπολιτισμική Ψυχολογία υιοθετεί διττή προσέγγιση, θεωρητική και μεθοδολογική, καθώς πραγματεύεται θέματα από όλα τα γνωστά αντικείμενα της παραδοσιακής Ψυχολογίας σε συνάρτηση με μεταβλητές του πλαισίου, όπως: οικολογικές, βιολογικές, οικονομικές και κοινωνικο-πολιτισμικές μεταβλητές. Εστιάζει στις θεωρίες και τα πορίσματα άλλων κλάδων της Ψυχολογίας, προσεγγίζοντάς τα υπό το πρίσμα της διακύμανσης που παρατηρείται μεταξύ των κοινωνιών και της ατομικής ψυχολογικής διαφοροποίησης μέσω των μηχανισμών της κοινωνικοποίησης και του επιπολιτισμού.
Εξελικτική Ψυχολογία
H Εξελικτική Ψυχολογία αφορά στην επιστημονική μελέτη των αλλαγών που συμβαίνουν στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Στη βάση της ασχολείται με βρέφη και παιδιά, αλλά επικεντρώνεται και στην εφηβεία, στην ανάπτυξη των ενηλίκων και στη γήρανση. H Εξελικτική Ψυχολογία εξετάζει την εξέλιξη του ατόμου σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, συμπεριλαμβανομένων των κινητικών δεξιοτήτων, των ψυχο- φυσιολογικών διαδικασιών, της γνωστικής ανάπτυξης, της εκμάθησης της γλώσσας, της κοινωνικής, προσωπικής και συναισθηματικής ανάπτυξης, της έννοιας του εαυτού και του σχηματισμού ταυτότητας. Ο κλάδος της Εξελικτικής Ψυχολογίας συνδέεται με αρκετά πεδία εφαρμογής όπως η Εκπαιδευτική Ψυχολογία, η Ψυχοπαθολογία του Παιδιού και η Εγκληματολογική Εξελικτική Ψυχολογία. Επίσης, συμπληρώνει διάφορα άλλα βασικά πεδία έρευνας στην Ψυχολογία, π.χ. την Κοινωνική Ψυχολογία, τη Γνωστική Ψυχολογία, την Οικολογική Ψυχολογία και τη Συγκριτική Ψυχολογία.
Κοινωνική Ψυχολογία
H Κοινωνική Ψυχολογία είναι ένας επιστημονικός κλάδος που ερευνά τον τρόπο που οι σκέψεις των ανθρώπων, τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές τους επηρεάζονται από την πραγματική, τη φανταστική ή την υπονοούμενη παρουσία άλλων ατόμων. Οι όροι σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές συμπεριλαμβάνουν όλες τις ψυχολογικές μεταβλητές που μπορούν να μετρηθούν σε ένα ανθρώπινο ον και για αυτό το λόγο, οι Κοινωνικοί Ψυχολόγοι χρησιμοποιούν κατά κόρον την εμπειρική μέθοδο. Η Κοινωνική Ψυχολογία επεξηγεί την ανθρώπινη συμπεριφορά ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης της ατομικής ψυχικής διάθεσης και των άμεσων κοινωνικών καταστάσεων.
Νευροψυχολογία
Η Νευροψυχολογία είναι κλάδος της Ψυχολογίας που μελετά τις σχέσεις μεταξύ της δομής και της λειτουργίας του εγκεφάλου και των ψυχολογικών λειτουργιών και της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Εν μέρει, βασίζεται στην καταγραφή των αλλαγών που υφίστανται στις εκφάνσεις των ψυχολογικών λειτουργιών (καθημερινές συμπεριφορές, σκέψεις και επίδοση σε πειραματικές και ψυχομετρικές δοκιμασίες), όπως σχετίζονται με την ανατομική και λειτουργική ακεραιότητα του εγκεφάλου. Ως κλάδος σχετίζεται στενά με τον κλάδο της Γνωστικής Ψυχολογίας και γενικότερα με τις λεγόμενες Γνωστικές Επιστήμες.
Σχολική Ψυχολογία
Η Σχολική Ψυχολογία είναι ένα επιστημονικό πεδίο στο οποίο εφαρμόζονται οι αρχές της Κλινικής Ψυχολογίας και της Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας για τη διάγνωση και τη θεραπεία παιδιών και εφήβων σχετικά με την συμπεριφορά τους και τις δυσκολίες μάθησης. Ως εκ τούτου, οι Σχολικοί Ψυχολόγοι είναι εκπαιδευμένοι στο να πραγματοποιούν ψυχολογικές και ψυχο-εκπαιδευτικές αξιολογήσεις, όπως και συμβουλευτική. Επίσης, ως κλάδος, εξετάζει όλες τις ψυχολογικές πλευρές της μαθησιακής διαδικασίας και συστήνει τρόπους παροχής ολοκληρωμένων ψυχολογικών υπηρεσιών σε παιδιά, έφηβους και οικογένειες στα σχολεία και σε άλλες δομές εφαρμογών. Σκοπός των υπηρεσιών αυτών είναι να προάγουν την ψυχική υγεία και να διευκολύνουν τη διαδικασία της μάθησης, συνδέοντας τις εκπαιδευτικές δομές με την οικογένεια και την τοπική κοινότητα. Ασχολείται ακόμη με τα παιδαγωγικά, διδακτικά ή οργανωτικά προβλήματα των δασκάλων, των καθηγητών και άλλων υπεύθυνων των εκπαιδευτικών συστημάτων.
Ψυχολογία της προσωπικότητας
Η Ψυχολογία της Προσωπικότητας είναι ένας κλάδος της Ψυχολογίας που μελετά την προσωπικότητα και τις διατομικές διαφορές. Το πεδίο εστίασής της περιλαμβάνει τη δόμηση μίας συνεκτικής εικόνας μεταξύ της προσωπικότητας και των βασικών ψυχολογικών διεργασιών, τη διερεύνηση διατομικών διαφορών, της διαφορετικότητας των ανθρώπων και τη διερεύνηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Με τον όρο προσωπικότητα ορίζονται τα δυναμικά και οργανωμένα χαρακτηριστικά του ατόμου, τα οποία επηρεάζουν τις νοητικές του ικανότητες, τα συναισθήματά του, τις διαπροσωπικές του κατευθύνσεις, τα κίνητρα και τις συμπεριφορές του σε διάφορες καταστάσεις.

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΟΙ ΚΛΑΔΟΙ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ: Εφαρμοσμένοι (ειδικοί) κλάδοι είναι εκείνοι στους οποίους τίθενται σε εφαρμογή το δεδομένα των ερευνών που διενεργούνται στο πλαίσιο των βασικών κλάδων. Οι ειδικοί κλάδοι είναι πολλοί, δεδομένου ότι τα πορίσματα των βασικών κλάδων εφαρμόζονται σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής.
Αθλητική Ψυχολογία
Η αθλητική Ψυχολογία ασχολείται με την συμπεριφορά του ατόμου υπό την επίδραση της αθλητικής δραστηριότητας και την αξιοποίηση της ψυχολογικής γνώσης για την βελτίωση της αθλητικής επίδοσης και των σχέσεων της αθλητικής ομάδας.
Κλινική Ψυχολογία
Η Κλινική Ψυχολογία ασχολείται με την μελέτη, τη διάγνωση και αξιολόγηση, τη θεραπευτική αντιμετώπιση και την πρόληψη των ψυχικών δυσκολιών και των ψυχικών διαταραχών. Αντλεί δεδομένα από πολλούς βασικούς κλάδους της Ψυχολογίας (γνωστική Ψυχολογία, αναπτυξιακή Ψυχολογία, κοινωνική Ψυχολογία), με σκοπό την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας στον γενικό πληθυσμό, χωρίς να αποκλείεται καμία κοινωνική ομάδα ή μειονότητα.
Η μελέτη και η θεραπεία της ψυχοπαθολογίας προσεγγίζεται από την άποψη του βιο-ψυχοκοινωνικού μοντέλου, δηλαδή δίνεται έμφαση στις ψυχολογικές διαδικασίες και στους κοινωνικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση ψυχοπαθολογίας ή που λειτουργούν προστατευτικά για την ψυχική υγεία, χωρίς να αγνοούνται και οι βιολογικοί παράγοντες. Σε αντίθεση, η Ψυχιατρική βασίζεται στο ιατρικό ή βιολογικό μοντέλο, μελετώντας μόνο τις βιολογικές διαδικασίες που συμβάλουν στην εκδήλωση ψυχοπαθολογίας και προσεγγίζει την ψυχική διαταραχή σαν ένα σωματικό νόσημα. Για αυτούς τους λόγους, οι παρεμβάσεις των κλινικών Ψυχολόγων βασίζονται στην ψυχοθεραπεία, ενώ των Ψυχιάτρων μόνο στο βιολογικό μοντέλο και κατά συνέπεια, στη χορήγηση ψυχοφαρμάκων.

Οργανωτική ή Οργανωσιακή Ψυχολογία
Η Βιομηχανική ή Οργανωτική Ψυχολογία αποτελεί κλάδο της εφαρμοσμένης Ψυχολογίας, όπου μέσα από τη χρήση ψυχολογικών θεωριών και ερευνητικών μεθόδων μελετάει εις βάθος τον εργαζόμενο και την αλληλεπίδρασή του με το εργασιακό του περιβάλλον, εξετάζοντας παράλληλα και τις σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων. Ο Οργανωτικός Ψυχολόγος συνεισφέρει στην επιτυχία ενός οργανισμού με το συμβάλει στη βελτίωση του χώρου εργασίας, της εργασιακής επίδοσης, της ικανοποίησης και της ευμάρειας των εργαζομένων. Επίσης, ερευνά και αναγνωρίζει τον τρόπο που οι εργασιακές συμπεριφορές και αντιδράσεις μπορούν να βελτιωθούν μέσα από πρακτικές προσλήψεων, εκπαιδευτικά προγράμματα και συστήματα ανατροφοδότησης και διαχείρισης, ενώ βοηθά τους οργανισμούς σε μεταβατικές περιόδους αλλαγών και εξέλιξης.

Συμβουλευτική Ψυχολογία
Η Συμβουλευτική Ψυχολογία είναι ο εφαρμοσμένος κλάδος της Ψυχολογίας, ο οποίος διευκολύνει την -δια βίου- προσωπική και διαπροσωπική λειτουργικότητα, εστιάζοντας σε συναισθηματικές, κοινωνικές, επαγγελματικές, εκπαιδευτικές, αναπτυξιακές ανησυχίες, καθώς και σε ανησυχίες που συνδέονται με την υγεία. Επικεντρώνεται σε ομαλά και συνήθη αναπτυξιακά ζητήματα αλλά και σε δυσλειτουργικά και ασυνήθη, που σχετίζονται με την ατομική, οικογενειακή, ομαδική ή οργανωτική ανθρώπινη εμπειρία. Βοηθάει ανθρώπους με σωματικές, συναισθηματικές και ψυχικές διαταραχές να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους, να εξαλείψουν την δυσφορία και/ή την διαταραχή τους, να επιλύσουν τις κρίσεις που αντιμετωπίζουν και να αυξήσουν την ικανότητά τους να ζήσουν μια πιο λειτουργική ζωή. Θεωρείται ότι προωθεί τη θέσπιση προσωπικών στόχων και προσφέρει θετικά μοντέλα με βάση τα οποία μπορεί κανείς να ενδυναμώσει τα προτερήματά του και να δώσει στον εαυτό του τη δυνατότητα για βέλτιστη λειτουργικότητα και ποιότητα ζωής.

Μέθοδοι Έρευνας στην Ψυχολογία
Επιστημονική μέθοδος: Η διαδικασία διατύπωσης ερωτημάτων και η προσπάθεια απάντησης σε αυτά με τη χρήση προσεκτικών δεδομένων, παρατηρήσεων και πληροφοριών που έχουν αποκτηθεί μέσα από συστηματική παρατήρηση και έρευνα. Επίσης, διατυπώνονται υποθέσεις που πρέπει μέχρι το τέλος της ερευνητικής διαδικασίας να επιβεβαιωθούν ή να απορριφθούν.
Συναφειακή έρευνα: Η έρευνα που επιζητεί να δείξει πόση συνάφεια/συσχέτιση υπάρχει (αν υπάρχει) ανάμεσα σε δύο παράγοντες. Ένα είδος συναφειακής έρευνας είναι η νατουραλιστική παρατήρηση, κατά την οποία ο ερευνητής παρατηρεί τη φυσική συμπεριφορά, χωρίς να παρεμβαίνει στις συνθήκες του φαινομένου που παρατηρεί. Ένα άλλο είδος συναφειακής έρευνας είναι και η μελέτη περίπτωσης, κατά την οποία υπάρχει μια μελέτη ειδικής περίπτωσης/φαινομένου εις βάθος, συνεντεύξεις με ένα ή περισσότερα άτομα. Ένα άλλο είδος είναι και η δημοσκοπική έρευνα/δημοσκόπηση, στην οποία υποβάλλονται στους συμμετέχοντες της έρευνας (αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού που πρέπει να εξεταστεί) ερωτήσεις προκειμένου να διερευνηθούν οι τάσεις για ποικίλες συμπεριφορές, απόψεις και ιδέες. Τέλος, υπάρχουν οι λεγόμενες ψυχοφυσιολογικές μέθοδοι, δηλαδή έρευνες που εστιάζουν στη σχέση ανάμεσα στις νευροφυσιολογικές διεργασίες και τη συμπεριφορά.
Πειραματική έρευνα: Η έρευνα που βασίζεται σε πείραμα και είναι σχεδιασμένη ώστε να ανακαλύπτει τις αιτιώδεις σχέσεις ανάμεσα σε 2 ή περισσότερους παράγοντες. Στο πείραμα, ο ερευνητής-πειραματιστής διαμορφώνει δύο διαφορετικές συνθήκες, στις οποίες υποβάλλει τους συμμετέχοντες. Στα πειράματα υπάρχουν οι ανεξάρτητες και οι εξαρτημένες μεταβλητές. Ανεξάρτητη είναι η μεταβλητή που ελέγχεται από τους ερευνητές. Εξαρτημένη είναι η μεταβλητή την οποία μετρούν οι ερευνητές σε ένα πείραμα και αναμένουν τη μεταβολή της ανάλογα με την εξέλιξη και την πορεία του πειράματος.
Μια έρευνα μπορεί να είναι εφαρμοσμένη ή θεωρητική. Εφαρμοσμένη είναι η έρευνα που στόχο έχει να παράσχει άμεσες, πρακτικές, εφαρμόσιμες λύσεις σε προβλήματα της καθημερινότητάς μας. Θεωρητική έρευνα είναι αυτή που έχει στόχο να ελέγξει μια υπόθεση/θεωρία και να διευρύνει την επιστημονική γνώση.
Εργαστηριακή έρευνα: Αυτή που διεξάγεται στο ελεγχόμενο και ειδικά σχεδιασμένο περιβάλλον του εργαστηρίου.
Διαχρονική έρευνα: Έρευνα που διεξάγεται για να αξιολογήσει τη συμπεριφορά ενός ή περισσότερων ατόμων - συμμετεχόντων σε συνάρτηση με την πάροδο του χρόνου (ενός μεγάλου χρονικού διαστήματος).
Αντιθέτως, η συγχρονική έρευνα είναι το είδος της έρευνας/μελέτης στην οποία συμμετέχουν άτομα διαφορετικών ηλικιών και συγκρίνονται μεταξύ τους, αλλά τη δεδομένη χρονική στιγμή, την ίδια χρονική στιγμή και όχι σε βάθος χρόνου.
Δεοντολογία της έρευνας: Οι ερευνητές πρέπει να προστατεύουν τους συμμετέχοντες από σωματικό ή/και ψυχικό τραύμα. Οι ερευνητές οφείλουν να ενημερώσουν πλήρως τους συμμετέχοντες για τις συνθήκες της έρευνας και όλα όσα πρέπει να αντιμετωπίσουν και φυσικά, τα δικαιώματά τους και τα προσωπικά δεδομένα τους να είναι προστατευμένα και σεβαστά. Εάν οι συμμετέχοντες είναι ανήλικοι, πρέπει να ληφθεί η συγκατάθεση των γονέων ή/και των κηδεμόνων τους.

 

 

#κατατακτήριεσ, #κατατακτηριεσψυχολογιας, #ψυχολογια

  • Δημιουργήθηκε στις
  • Προβολές: 2226